Met betrekking tot gladheidsbestrijding is ijzel één van de meest vervelende verschijningsvormen van neerslag. Je denkt dat het regent, de weg glimt en het is spekglad. Niet alleen wat betreft bestrijding zijn er flinke verschillen met bijvoorbeeld sneeuw, maar ook hoe dit fenomeen ontstaat is duidelijk anders. Alles hangt vaak van veel subtiliteiten af en dus is het lang niet altijd even makkelijk te zeggen of het ook daadwerkelijk gaat ijzelen.
Profiel van de atmosfeer
Om goed te kunnen bepalen in welke vorm de neerslag het aardoppervlak bereikt, wordt op verschillende plaatsen in de wereld, met een radiosonde, metingen verricht in de kolom lucht boven ons hoofd. Er wordt een ballon opgelaten (gevuld met heliumgas), met daaraan een vochtmeter, een thermometer en een drukmeter. De ballon wordt uitgepeild, waardoor ook windrichting en windsnelheid kunnen worden berekend. Zo krijg je een profiel, waaruit de meteoroloog allerlei informatie kan halen die hem/haar o.a. helpt bij het bepalen van de neerslagsoort. Weermodellen rekenen vervolgens het weer ook in veel luchtlagen boven ons hoofd uit en zo kunnen we ook in de verwachtingsperiode een opbouw van de atmosfeer zien.
Voor echte ijzel is het belangrijk dat de onderste luchtlaag, van enkele tientallen tot een paar honderd meter hoog, een temperatuur onder het vriespunt heeft. Daarboven zit een warme laag, waarin de temperatuur boven nul is en nog hoger in de lucht vriest het dan weer. Dat stukje met een temperatuur boven nul noemen we als meteorologen onder elkaar ook wel de ijsdriehoek.
IJskristallen veelal bron van neerslag
Neerslag valt in Nederland in eerste instantie vaak als sneeuw. Hoger in de bewolking vriest het namelijk en vormen zich ijskristallen. Zelfs als het hoogzomer is, is dat vaak het geval. Maar op de weg naar het aardoppervlak, als de ijskristallen (sneeuwvlokken) vallen, dan komt de temperatuur boven nul en zal alles smelten en als regendruppels verder naar de aarde vallen.
Maar dan ijzel...
Ook ijzel start als sneeuw en als de neerslag valt door de zogeheten ijsdriehoek, met de temperatuur boven nul, zal de sneeuw smelten en een regendruppel worden. Er is nog niets aan de hand, tot het moment dat de neerslag door die onderste luchtlaag valt, waarvan de temperatuur weer onder het vriespunt ligt. Als die laag dik genoeg is, dan bevriest het hele druppeltje en spreken we van ijsregen. Deze neerslagvorm hoor je ook echt lekker tikken als het valt.
Als het echt ijzelt, dan heeft het druppeltje niet meer de tijd gehad om te bevriezen, maar heeft wel een temperatuur onder nul gekregen. Het druppeltje is dan onderkoeld geraakt. Bij contact met welk object dan ook zal het instant bevriezen en een gladde doorzichtige ijslaag achterlaten. Dat geeft prachtige foto’s op bomen en stuiken, maar heeft desastreuze gevolgen voor de weg. Het wordt spekglad!
Foto: Albert Thibaudier - Heerenveen
Nog een laatste vorm
Er is nog een verschijningsvorm van neerslag die in de media en volksmond vaak ijzel wordt genoemd, maar dat volgens de definitie niet is. Dat is regen die bevriest op een bevroren ondergrond. Het regendruppeltje heeft dan een temperatuur boven nul, maar raakt een wegdek wat nog wel onder nul is. Dat regendruppeltje zal dan bevriezen en ook voor gladheid zorgen, nu met een ijslaag die er wat wittig en brokkelig uitziet. Het voordeel van deze vorm boven de echte ijzel, is dat dit zich uiteindelijk vanzelf opheft, omdat het druppeltje, met een temperatuur boven nul, het wegdek uiteindelijk ook boven nul zal trekken (al kan dit wel even duren). Daar tegenover staat dat ijzel zich zelf in stand houdt, omdat het druppeltje onderkoeld is en het wegdek dus niet boven nul tilt.
Wat te doen bij ijzel
We noemden de vorm ijzel één van de meest lastige met betrekking tot gladheidsbestrijding, maar als we het terug brengen tot de kern valt dat ook wel weer mee. Als het ijzelt en er ligt zout, dan wordt dat verdund en spoelt weg. Er zal dus zeer regelmatig opnieuw moeten worden gestrooid, tot het moment dat het niet meer ijzelt. Alleen ligt het zeker in ons land vaak nogal scherp, of het nu wel of niet ijzel is. Ook de vraag hoe lang de situatie kan aanhouden, is vaak omgeven met heel subtiele verschillen. En uiteindelijk is het toch gewoon een ja of een nee; is het glad en moet ik strooien? Daar heeft Infoplaza geavanceerde modellen voor en ervaren meteorologen, om die vraag zo goed mogelijk te beantwoorden.
Bekijk ook onze video's over ijzel en gladheid
Over ijzel en drie andere vormen van gladheid hebben we ook uitlegvideo's gemaakt. Deze video's zijn gratis te downloaden via deze website.
