Zware onweersbuien zijn een nachtmerrie voor evenementorganisators van buitenfestivals. Met tijdig en vooral deskundig advies kan heel veel ellende voorkomen worden.
Festivals in de buitenlucht en onweersbuien hebben één ding gemeen: we zien ze verreweg het vaakst in het zomerhalfjaar. Vrijwel altijd weten festivals en buien elkaar te ontlopen, maar dat is helaas lang niet altijd het geval. Een zware onweersbui recht over een festivalterrein kan voor veel schade en menselijk leed zorgen.
In de afgelopen jaren is het helaas al een aantal keer behoorlijk mis gegaan. In 2010 is het terrein van de Zwarte Cross getroffen, in 2011 voltrok het “Pukkelpopdrama” zich, in 2012 kreeg het Dicky Woodstock festival het flink voor de kiezen en in 2015 zagen we op Bevrijdingsdag meerdere festivallocaties getroffen worden door pittige onweersbuien. En dan hebben we het nog niet over de keren dat men door het oog van de naald is gekropen, zoals bijvoorbeeld tijdens Pinkpop in 2014.
Bliksem niet het grootste gevaar
Bij zware onweersbuien en festivals denk je snel dat bliksem het grootste gevaar is voor de festivalbezoekers en het personeel op het festivalterrein. Gelukkig zijn op en rond de meeste festivalterreinen veel hoge objecten aanwezig die de trefkans van bliksem in het publiek of bij personeel fors verkleinen. Honderd procent is schade of leed door bliksem helaas niet uitgesloten. Zo ging het in 2016 op een Duits festival mis en zorgde een blikseminslag voor meer dan vijftig gewonden, een jaar eerder raakten 27 mensen gewond op hetzelfde festival; ook door toedoen van bliksem.
Bliksem is een spectaculair verschijnsel, maar niet ongevaarlijk. Bliksem kan ook ver naast een bui inslaan, zoals op deze foto. Omgeving Putten, 2 juli 2015. Foto: Wilfred Janssen.
Hoewel bliksem een zeer groot gevaar kan vormen, is wind eigenlijk nog een véél groter gevaar. Bliksem is ontzettend krachtig, maar tegelijkertijd ook een zeer kortdurend en extreem plaatselijk fenomeen. Bij wind is dat een ander verhaal. Onweersbuien zijn de weersystemen die de hoogste windsnelheden op aarde kunnen produceren. In tegenstelling tot bliksem, is wind een wat minder lokaal fenomeen. Daar waar bij bliksem één kleine tent getroffen kan worden, geldt bij wind dat een héél festivalterrein het zwaar voor de kiezen kan krijgen. Met alle gevolgen van dien…
Valwinden
Zeer hoge windsnelheden tijdens of nabij onweersbuien worden in ons deel van Europa bijna altijd door valwinden veroorzaakt. Valwinden zijn krachtige neerwaartse luchtstromen in een onweersbui die, na contact met het aardoppervlak, voor windsnelheden tot soms wel meer dan 180 km/uur kunnen zorgen. Op enkele tientallen meters hoogte, tot waar grote tenten en diverse attracties gemakkelijk reiken, kunnen soms nog veel hogere windsnelheden voorkomen.
Valwinden komen in ons land het vaakst voor bij zeer snel trekkende lijnvormige onweersbuien, in de meteorologie ook wel “bow echoes” genoemd. Vanwege de hoge treksnelheid en de lijnvorm kunnen deze buien een groot gebied in korte tijd aandoen. Deze buien staan er ook om bekend dat het in zeer korte tijd ‘van nul naar noodweer’ gaat. Onze meteorologen zijn zeer bedacht op dit type buien en geven altijd tijdig en passend advies.
Windstotenfronten uit zware buien kunnen tot tientallen kilometers van de zware bui voor schade zorgen. Windstoten van meer dan 75 km/uur uit het niets bij blauwe lucht zijn dan zeker niet onmogelijk. Gelukkig beschikken onze meteorologen over speciale radarbeelden om dit fenomeen te kunnen monitoren.
In sommige gevallen hoeft een onweersbui niet eens over het festivalterrein te trekken om voor windschade te zorgen. In juli 2019 hebben we een situatie gezien waarbij onweersbuien boven het oosten van Noord-Brabant voor windschade hebben gezorgd in het oostelijk Rivierengebied, terwijl daar op dat moment de zon volop scheen. Een afstand van ruim 60 kilometer! Gelukkig beschikken onze meteorologen over speciale radarbeelden om deze bijzondere windgebeurtenis te kunnen monitoren, een onderscheidende factor in evenementbewaking. Zo kunnen de meteorologen tijdig waarschuwen, ondanks dat -letterlijk- in de verste verte weinig aan de hand lijkt te zijn.
Extreme regenval en grote hagel
Een derde en laatste gevaar van zware onweersbuien is het voorkomen van extreme regenval en in sommige situaties ook grote hagelstenen met een doorsnede van meerdere centimeters. Grote hagel heeft een groot direct gevaar, maar ook regen mag niet onderschat worden.
Regen is op zichzelf geen gevaarlijk verschijnsel, maar op een festivalterrein is zware regenval toch degelijk een stil gevaar. Zware buien vallen bijna altijd na een warme periode, waar festivalgangers zich op kleden. Tijdens een zware bui koelt het doorgaans flink af, wat in combinatie met zware regenval bij sommige festivalbezoekers tot onderkoelingsverschijnselen kan leiden. Daarnaast wordt door zware regenval het festivalterrein minder goed begaanbaar, wat hinder kan opleveren voor hulpdiensten en personeel.
Het gevaar voor grote hagelstenen spreekt redelijk voor zich. In extreme situaties kunnen hagelstenen van meer dan vijf centimeter doorsnede voorkomen. Deze ballen ijs zijn zwaar en vallen met zeer hoge snelheid naar beneden. Iedereen die op dat moment buiten is, kan daardoor levensgevaarlijk gewond raken.
Goede voorbereiding voorkomt ellende
Als festivalorganisator is het van extreem groot belang dat veiligheid van personeel en bezoeker kan worden gewaarborgd. Het opstellen van goede protocollen en het duidelijk informeren van personeel en bezoeker zijn daarin ontzettend belangrijk.
Zeker in geval van grote festivals is het vrijwel onmogelijk om in zeer korte tijd tienduizenden mensen een geschikte schuilplaats te bieden. Goede en grote stormbestendige tenten met gesloten wanden kunnen veel van de gevaren verminderen en schuilplaats bieden voor veel mensen. Ook is het schuilen in auto's op parkeerplaatsen of aanwezige gebouwen een goede uitwijkmogelijkheid. Helaas geldt ook hier dat dit bij zeer grote evenementen tot op beperkte hoogte in zeer korte tijd te realiseren is.
Communicatie tussen organisatie en meteoroloog is in spannende weersituaties met kans op zeer zware buien verreweg het belangrijkst. Situaties waarin zware buien voorkomen, komen nooit onverwacht. Zeker in de opbouwfase kan, op basis van ons meteorologisch advies, zo goed mogelijk rekening worden gehouden met extremen die op de dag van het evenement mogelijk zijn.
