De winter van 2022/2023 kenmerkt zich voorlopig tot enkele korte momenten waarin gladheid voor kwam en een uitgebreidere periode in december. Verder is de winter tot nu zacht met als grote uitschieters natuurlijk oud- en nieuwjaarsdag.
Gladheid door sneeuw
November is normaal gesproken de eerste maand waarin gladheid voorkomt in Nederland en vanwege bodemwarmte beperkt dit zich vaak nog tot bruggen en viaducten, juist omdat deze warmte ontbreekt. In de eerste helft van de maand gebeurde het een enkele keer dat een bruggenroute gereden moest worden, maar over het algemeen viel het reuze mee. Interessanter werd het in de periode 18 t/m 20 november.
Op zondagavond 20 novembr 2022 kwam het in delen van ons land tot de eerste sneeuwval van het seizoen. Foto van Wouter van Bernebeek.
Koude lucht vanuit Scandinavië en het noordoosten van Europa deed een serieuze poging ons land te bereiken. Dat lukte tot op zekere hoogte, want zachte lucht vanuit het zuidwesten gaf flink wat tegengas. Dat resulteerde in een LMG boven ons land. Een LMG is een luchtmassagrens, daar kun je hier meer over lezen. Precies op die grens kwam het tot neerslag en waar de neerslag over zou gaan in sneeuw was een zeer delicaat proces. Het gebeurde dat het op de ene plek regende en het 20 km verderop dikke watten sneeuwde. De grens lag ongeveer boven Overijssel en leverde kortstondig toch een cm of 3 aan sneeuw op.
De bodemwarmte zat nog degelijk in de grond, waardoor de sneeuw snel weer wegsmolt. De gladheidsbestrijders moesten wel serieus aan de bak en ook dat was een precies proces. De vroeg strooien betekende namelijk dat het zout snel zou wegspoelen door de regen, maar te laat betekende al een dun sneeuwdek. Intensief overleg met de meteorologen van Infoplaza kan in zo'n situatie al snel een strooiactie besparen.
Hierboven een uitleg van de LMG.
Glibberen door ijzel
Na een langere periode zonder veel gladheid (hooguit een enkele brug en sneeuw in de Limburgse heuvels op 5 december) brak vanaf 8 december een periode aan waarin het geregeld tot gladheid kwam. Eén situatie wil ik er graag nog even uitlichten. Eerder in de week kwam het al tot ijzel, maar de kou werd in de nacht van 18 op 19 december weer het land uitgewerkt. Dat ging deze keer niet zonder slag of stoot. De warme lucht denderde wel snel het land in. Zo snel zelfs dat het niet eens tot serieuze sneeuwval is gekomen. De neerslag viel als regen op een bevroren ondergrond en dat leverde spekgladde wegen op. Het was niet alleen regen op een bevroren ondergrond maar ook onderkoelde regen, oftwel ijzel. Meer over het fenomeen ijzel lees je hier. De onderkoelde regendruppels bevroren direct als het ergens op terecht kwam. Het werd daardoor spekglad en door het KNMI werd er code oranje afgegeven.
Op veel plaatsen was het de avond van 18 december 2022 spiegelglad door ijzel. Foto van Wouter van Bernebeek.
Gladheidsbestrijders reden af en aan om de wegen enigszins begaanbaar te houden, maar zelfs grote hoeveelheden zout mochten soms niet baten. Dit kwam vooral omdat ook de onderkoelde regendruppels het zout als het ware inkapselde. Verkeer kan in zo'n proces vaak helpen, maar er werd juist afgeraden om de weg op te gaan. En terecht, want ijzel is de gevaarlijkste vorm van gladheid.
Uiteindelijk ging de luchttemperatuur rap in de plus, alleen de bodem was zo koud, dat de wegdektemperatuur tergend langzaam omhoog ging. Op een gegeven moment was de luchttemperatuur al +5, maar lag het wegdek nog onder het vriespunt. Verraderlijk ook voor de weggebruikers die in de auto een temperatuur van +5 zien staan. In de ochtend van 19 december was de meeste kou ook uit de bodem en was er van gladheid geen sprake meer en kwam er een einde aan de tot nu toe intensiefste periode met gladheid dit seizoen.
Zeer zacht vervolg
Na die gladheidsperiode is er tot op heden geen serieuze gladheid meer geweest. Een enkele keer koelde het af tot rond het vriespunt en moesten een enkele gemeente of provincie er nog op uit. Wat meer bij is gebleven zijn de extreem hoge temperaturen rond het einde van het jaar en aan het begin van 2023. Op oudjaarsdag werden meerdere warmterecords gebroken. In het Brabantse Ell en het Limburgse Arcen werd het zelfs 17,6 graden en kon het nieuwe jaar in een t-shirt ingeluid worden. Ook Nieuwjaarsdag verliep zeer zacht. Sterker nog: met 16,9 graden in Eindhoven werd zelfs het maandrecord gebroken en beleefden we dus de warmste januaridag ooit gemeten!
Het jaar 2022 werd recordwarm afgesloten. De gladheidsbestrijders konden oud & nieuw in ieder geval in alle 'rust' vieren.
Van gladheid was dus totaal geen sprake in deze periode en tot op heden is gladheid veelal beperkt gebleven tot een enkele brug. De komende week brengt weer meer winterse omstandigheden en zullen de gladheidsbestrijders weer uit hun winterslaap moeten komen.
Webinar winterweer
Hoe ziet het winterweer eruit voor de rest van het gladheidsseizoen? Meteoroloog Alfred Snoek neemt je mee in een vooruitblik aan de hand van het fenomeen de poolwervel. In een webinar op 2 februari 2023 geeft hij antwoord op de vraag: moeten gladheidsbestrijders nog aan de bak? Schrijf je nu in!
